Loenen-Abcoude 15/04/01
Leidsche Rijn 31/03/02
Broeders en zusters, geliefd in onze Heer, Jezus Christus,
Het zijn voor ons meestal niet de makkelijkste uitspraken in de bijbel, die met ’zo staat er geschreven’ beginnen. Vaak wordt er naar plaatsen in het Oude Testament verwezen waar wij niet van begrijpen wat die te maken hebben met wat er in het Nieuwe gebeurt. Vaak ook wordt er helemaal niet precies aangegeven op welke plaats of plaatsen gedoeld wordt. Van dat laatste is onze tekst een typisch voorbeeld, het derde op rij in Lucas 24 (na vers 7 en vers 27). Als er hier bij staat dat Jezus het verstand van zijn leerlingen opende, zodat zij de Schriften begrepen, komt bij ons zomaar de gedachte op dat wij die opening van ons verstand kennelijk niet gehad hebben of kwijt geraakt zijn.
Hoe zou dat eigenlijk komen? We belijden, met Paulus mee, dat Christus is opgestaan ’naar de Schriften’ (1Kor. 15:3); we belijden even goed dat Hij moest lijden, naar de Schriften, en dat het evangelie, juist het Paas-evangelie niet is naar de mens, maar ’naar de Schriften’. Maar zodra iemand daar op door gaat vragen voelen we ons met die claims best wat verlegen. Waar staat dat dan?
Ik wil vanmiddag die vraag maar eens met u door gaan. En passant hoop ik u iets te leren voor uw eigen bijbel lezen. Tenslotte is het, paasmiddag of niet, ook vanmiddag leerdienst.
Laten we een preciezer kijken naar deze verzen uit Lucas. Lucas heeft verteld hoe Jezus zijn leerlingen ervan overtuigt dat Hij het zelf is, dat Hij echt is opgestaan. Ze mogen Hem zien en tasten, Hij eet zelfs voor hun ogen. Dan gaat Jezus een stap verder. Hij wil dat ze er ook iets van begrijpen wat zijn opstanding betekent. Anders kunnen ze geen goede getuigen van Hem zijn. Ze moeten verstaan dat Jezus’ opstanding maar geen gebeuren op zich is, maar in een kader staat, in het kader van wat God altijd al zei, en waar God altijd al mee bezig was. Wat Pasen betekent zie je pas goed als je de Schriften leert begrijpen.
Wat staat er dan in die Schriften? Dat blijkt te gaan om een geheel met twee elementen: er staat geschreven dat... en dat...: dat de Messias moest lijden en op de derde dag opstaan, en dat in zijn naam moest gepredikt worden bekering tot vergeving van zonden aan alle volken. Goed erop letten: het is een geheel hier. Je kunt er net zo goed allemaal streepjes tussen zetten: er staat geschreven dat-de-Christus-moest-lijden-en-op-de-derde-dag-opstaan-en-dat-in-zijn-naam-moest-gepredikt-worden-bekering-tot-vergeving-van-zonden-aan-alle-volken-te-beginnen-bij-Jeruzalem. Van dat geheel (deze dingen) moeten de leerlingen getuigen.
Binnen dat geheel kun je dan twee elementen of twee accenten ontdekken. Zoals ik het net zei: het gaat er om dat de Messias moest lijden-en-opstaan en dat de volken een boodschap krijgen van bekering-tot-vergeving. Het gaat hier niet om losse dingen, als het ware om lege plekken in een legpuzzel waar je nu de passende stukje uit het Oude Testament bij moet zoeken. Het gaat hier om een dubbele beweging, om een beweging die de Messias doormaakt en een beweging die de volken, inclusief Jeruzalem, moeten doormaken. Het is alleen maar in die dubbele beweging dat aan het geheel van de Schriften, de wet van Mozes, de profeten en de psalmen, recht gedaan kan worden. Dat is de betekenis van de Schriften, waar Jezus, waar zijn Geest je het verstand voor opent.
Goed. Wil dat wat worden, meer dan een stukje koel begrijpen van de bijbel in zijn geheel, dan moet je echt jezelf inbrengen. Eerst goed tot je door laten dringen wat hier staat. De boodschap van Pasen is een boodschap van bekering tot vergeving. Dat past bij de Messias die moest lijden en opstaan. Hoe voelt dat? Is dat een boodschap die er makkelijk bij ons ingaat? Zo ongeveer vanzelfsprekend. Het lijkt me niet. Voor je het weet nemen wij het evangelie heel anders op, namelijk als een boodschap van vergeving. Pasen betekent dan dat wij door Jezus Christus gemakkelijk overal vanaf komen, en dus wel onze eigen gang kunnen (blijven) gaan. Dat is een goedkoop evangelie, terwijl het gaat om een duur evangelie van bekering tot vergeving van zonden. Pasen betekent niet dat wij door kunnen zwalken van links naar rechts op een brede weg. Pasen betekent dat we kunnen ontsnappen via een smalle weg, door de dood heen, met Jezus mee.
Als rond de Here Jezus mensen de ogen en het verstand geopend moeten worden betekent dat altijd dat er méér in het spel is dan alleen maar begrijpen. Dat er weerstanden zitten in ons hart. Zo is dat hier ook. Ons echte probleem met dit soort woorden zit hem niet zozeer in dat wij niet begrijpen waar dat dan staat in het Oude Testament, maar dat wij uit onszelf helemaal geen zin hebben om ons te bekeren en een nieuw leven te leiden.
Daarin kunnen we met de leerlingen meevoelen. Zij hadden er, om het zo eens te zeggen, helemaal geen moeite mee om te geloven dat de Messias sterker zou zijn dan de dood. Hij was op allerlei manieren aangekondigd als de Koning in Davids huis die voor altijd zou regeren, als de Mensenzoon die op de wolken komt, als de Here zelf die omziet naar zijn volk en niet maar voor even, maar voor altijd redt. Maar dat Hij zou lijden, en sterven, dát ging er bij hen niet in. Waarom niet? Nou, omdat dat direct en nogal hard betekent dat Israël, dat Gods volk, moest lijden en sterven. Dat niemand, ook de Israëliet niet, kon zeggen: zoals ik ben, zo is het goed en zo kan het blijven. Het betekent dat er niemand rechtvaardig is, ook niet één. Nog anders gezegd: wanneer de Messias komt, Gods Zoon zelf, Davids Zoon èn Heer, en Hij wordt opgehangen door Gods eigen volk, dan betekent dit dat deze wereld echt total loss is, dat ieder mens onder de zonde besloten ligt, en iedereen zich zal moeten bekeren tot vergeving van zonden wil er redding zijn, ontsnapping naar Gods koninkrijk.
Even één stap terug. Misschien denkt iemand: hoe komt-ie daar nu bij, dat wat met de Messias gebeurt direct iets over Israël zegt? Maar dat is nu net het punt met de Messias. Dé Gezalfde is niet een figuur die naast zijn volk staat. Hij is juist degene die Gods volk volkomen vertegenwoordigt. Je zou kunnen zeggen: de Messias is Israël. Wanneer u thuis eens rustig de profetieën over de Knecht van de Here in Jesaja doorleest kan u opvallen dat daar al het beeld wisselt en mengt. Hij is gesteld tot een verbond voor het volk, Hij is Gods knecht, Israël, in wie God zich zal verheerlijken. Israël is Gods eerstgeborene, uit Egypte geroepen. Het is vervuld in Jezus. De ware rechtvaardige, de ware vrome, de werkelijke arme-voor-God, blijkt Jezus. En het is dan ook maar niet een tekst hier of daar, maar heel de geschiedenis van Israël die zich samentrekt in wat er met Jezus gebeurt. De zegen en de vloek, die Mozes Israël voorhoudt in Deuteronomium 27 en 28, ze komen op Jezus neer. De overvloed van leven onder Gods zegen, we vinden haar bij Jezus, die uitdeelt en geneest. De vernietiging van de vloek, ze wordt tastbaar aan het kruis. Wat met de Messias gebeurt, gebeurt met Gods volk.
En weer, net als vrijdag, kun je daar aan toevoegen: wat met Jezus gebeurt, gebeurt met alle mensen. Hij heeft de vloek die op ons lag op zich genomen, om ons met zijn zegen te vervullen. Die woorden weerklinken de Schriften door, van de moederbelofte af, over de Sinaï en Deuteronomium heen, ze trekken de profeten door, met hun boodschap van oordeel over Israël en de volken, ze zitten verweven in de psalmen, te proeven in al die liederen over lijdende rechtvaardigen. Telkens weer stuiten we op de beweging waar het hier in Lucas om gaat: door lijden tot heerlijkheid, je leven verliezen om het te winnen, je bekeren tot vergeving.
Als Paulus in 1Korintiërs 15 zegt, dat Christus is opgestaan naar de Schriften, doelt hij echt niet maar op een enkel woord in Jesaja 53, waar de Knecht loon ontvangt na zich tot een schuldoffer gesteld te hebben, en dan weerklinkt maar niet een echo van Psalm 22, waar op dat diepe waarom volgt een ’U hebt mij geantwoord!’ Dan proeven we maar niet hoe de kop van de slang vermorzeld is door dat ene vrouwenzaad, dat nu met vermorzelde hiel verder moet. Al die uitspraken krijgen pas echt een plek in het geheel van de Schriften, dat geheel dat zegt dat God iets nieuws gaat scheppen op aarde, waarvan iedereen die het hoort de oren zullen tuiten, en dat dit nodig is ook. Ze krijgen een plek in de geschiedenis van God en mensen, waarin een Sinaïverbond dood loopt in de vloek van ballingschap en kruis, maar God een nieuw verbond geeft, nieuw, uit de hemel. Pasen is een boodschap van géne zijde die in onze werkelijkheid inbreekt en die niet maar zo kán laten als ze is.
Je kunt Pasen niet losmaken van Goede Vrijdag. Je kunt niet doen alsof het donker van Goede Vrijdag op Paasmorgen verdwijnt. Pasen betekent nu net dat alleen voor wie met Jezus dat donker door gaat er leven is, ontsnapping, redding. Pasen betekent niet dat er nu voortaan een evangelie uitgaat van vergeving, van alles komt goed, alles komt toch nog op zijn pootjes terecht. Juist Pasen betekent dat er een boodschap uitgaat van bekering tot vergeving. Pasen betekent niet dat het weer lente wordt en dat het dankzij Jezus altijd weer lente zal worden. Pasen betekent juist dat het eens geen lente meer worden zal, en dat er dan in alle volheid nieuw leven zal komen van gene zijde. Pasen betekent niet dat wij nu rustig door kunnen leven, omdat Jezus toch ons gezicht wel zal redden. Pasen geeft ons deel aan nieuw leven dat onrustig maakt in een goede zin van het woord. Het laat mensen getuigen worden van deze Jezus.
Wie dat niet wil, die staat niet maar tegenover een enkele apostel, die hoeft niet maar een paar teksten onschadelijk te maken. Die staat tegenover het geheel van de bijbel van het begin tot het einde. Ze hebben Mozes en de profeten. Naar hen moeten ze luisteren. Wie dat wel wil, en in eigen leven en door eigen leven getuigt van de boodschap van Pasen, van bekering tot vergeving van zonden, die wordt omgeven door die grote wolk van getuigen waar Hebreeën het over heeft. De hele bijbel is er dan om je te steunen. Alles gaat op een nieuwe manier spreken van Christus en het nieuwe leven dat Hij geeft. Het evangelie van Pasen is een kostbaar evangelie. Het laat het leven maar niet zoals het is. Het vraagt ons om in te stappen in die grote beweging van liefde die de Messias voor ons gemaakt heeft: Hij moest lijden-en-opstaan. Dat maakt het voor ieder mens, ook voor ons, mogelijk om mee te doen: bekering-tot-vergeving. Dat redt de zondaar uit zijn nood. Amen.