Loenen-Abcoude 19/08/01
Broeders en zusters, geliefd in onze Heer, Jezus Christus,
Vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid - dat zijn vier dingen die bij christenen horen. Paulus noemt ze in Galaten als vruchten van de Heilige Geest. Het lijkt me nuttig ze vanmorgen eens te noemen in verband met deze zondag van de Catechismus. Vrede mag ons leven tekenen omdat we horen bij de Here Jezus die aan Gods gerechtigheid heeft voldaan. Geduld vraagt een plek in ons leven omdat wij onszelf kennen als mensen die toch weer iedere dag slechte dingen doen. Vriendelijkheid, omdat God ons leert onszelf en alle schepselen serieus te nemen, en niet te gebruiken voor eigen doelen. Goedheid, omdat we leven van de goedheid van God, die, liever dan het kwaad en de ellende maar zo te laten, zelf gekomen is om ons ervan te redden.
Vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid - het zijn tegelijk vier grote woorden, die bij ons zomaar een wat ongemakkelijk gevoel oproepen, een gevoel van tekort schieten. We weten het wel, dat deze vier dingen bij christenen horen. We merken het wel, dat niet-christenen juist en in de allereerste plaats van ons die vrede, dat geduld, die vriendelijkheid en die goedheid verwachten. Daar word je uiteindelijk als christen op afgerekend, niet op je fatsoen, of op hoe goed je bent in je werk. En terecht. Daarom moeten we dat ongemakkelijke gevoel maar niet wegstoppen. Als het in ons leven ontbreekt aan vrede, aan geduld, aan vriendelijkheid, aan goedheid, dan is dat niet iets om je bij neer te leggen, maar iets om aan te werken.
Werken, ja op die aparte manier die bij ons geloof hoort. Dat is niet: je veel goede voornemens gaan maken, en jezelf trainen op rustig blijven, tot tien of meer tellen, vriendelijk reageren, geven en uitdelen. Dat helpt allemaal nog erg weinig. Je komt er niet veel verder mee dan vriendelijk en geduldig doen. Je wordt er geen beter mens van. Het komt dan niet van binnen uit, maar blijft een opgelegde zaak. Bij ons geloof hoort het besef dat we alles, ook, juist dit soort dingen, van de Here Jezus krijgen. Ook deze vruchten van de Geest neemt Hij uit Jezus en geeft ze ons. Daaraan werken betekent dus: je richten op Christus en je open stellen voor wie Hij is voor u, voor jou, voor mij. Dat je weer opnieuw onder de indruk kunt komen van Hem. Dat Hij je vormen kan, raken kan, veranderen kan, van binnen uit.
Merken dat vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid nu niet de dingen zijn die jouw leven typeren betekent altijd óók merken dat er tussen jou en de Here Jezus dingen in de weg zijn komen staan; dat de verhouding niet optimaal is. Dan is het tijd om weer eens extra op Hem te gaan letten en tot je door te laten dringen wie Hij is.
Hij is onze vrede, zegt Paulus in Efeziërs, en bij zijn komst heeft Hij dan ook vrede verkondigd, aan iedereen, veraf en dichtbij. Dat is hier in Efeziërs allereerst concreet vrede tussen Joden en niet-Joden. Wat uit elkaar lag, de een met een speciale manier van leven volgens de wet, de ander zonder dat alles, overgelaten aan zichzelf, dat heeft de Here Jezus met elkaar verbonden. Hoe heeft Hij dat gedaan? Door in zijn vlees de wet der geboden buiten werking te stellen, zegt Paulus, en vervolgens Joden en niet-Joden samen met God te verzoenen door zijn kruis.
Wat wordt daarmee bedoeld? Laten we daarvoor eens even naar zondag 5 kijken, eerste vraag en antwoord. Die gerechtigheid van God, waarvan God wil dat daaraan voldaan wordt, wat is dat? Dat is al in zondag 2 gezegd: Gods gerechtigheid, Gods eerlijkheid, is, dat God wil dat wij Hem liefhebben uit alle macht en onze naaste als onszelf. Hij wil dat ons leven door liefde getypeerd en gedragen wordt. Zo heeft Hij ons gemaakt, alleen zo is ons leven echt goed. Daarom doet God daar ook niets van af. Hij is niet tevreden met een beetje liefde en een beetje haat. En gelijk heeft Hij. Ook het kleinste beetje haat, als is het maar tegen één ander, vernielt de vrede in ons leven, en haalt ons geduld, onze vriendelijkheid en onze goedheid onderuit. Zonder volkomen liefde bestaat er voor mensen geen volkomen geluk.
Je kunt dit antwoord van zondag 5 dan ook zo weergeven: God wil dat wij volkomen houden van Hem en van elkaar. Daarom moeten wij òf uit onszelf zo worden òf door een Ander zo gemaakt worden. Òf uit onszelf leren liefhebben, daarom ging het in die wet der geboden, in inzettingen bestaande. God gebood zijn volk allerlei concrete dingen, om hen te leren lief te hebben en het haten af te leren. Zo was, zeg maar, de afspraak: Ik heb jullie gered, en blijf jullie leven geven, jullie houden van Mij en van elkaar, op die en die manier. Maar dat was een mislukt project geworden. Het verloop van het oude testament bewijst, dat mensen niet uit zichzelf meer kunnen leren liefhebben. Als het echt om volkomen liefde gaat, om meer dan wat aanmodderen en pappen en nat houden, dan zal er heel iets anders moeten gebeuren.
En dat is precies wat de Here Jezus komt doen: hij stelt die wet der geboden buiten werking: niet meer jullie moeten houden van Mij en van elkaar, zus en zo, maar: Ik geef jullie te houden van Mij en van elkaar, uit jezelf. En al jullie haat, al jullie tekort, al jullie mislukking, ook in het proberen toch zelf uit jezelf lief te hebben, dat verzoen Ik door mijn kruis. Daar dood Ik jullie haat, Jood of niet-Jood, uiteindelijk is dat jullie echte probleem. Zo maakt Hij vrede, zo is Hij onze vrede. God wil dat wij volkomen houden van Hem en van elkaar. En Jezus maakt ons zo, Hij geeft het ons, door zijn eigen liefde. Wie we ook zijn, wat we ook gedaan hebben, Hij verzoent ons leven, maakt het heel, en geeft ons zo vrede. Hij is degene bij wij ons leven steeds weer tot rust kan komen. Denk maar aan de troost van zondag 1.
Die vrede wil wortel schieten in ons leven, ook in onze omgang met elkaar. Het gaat niet meer om macht, niet meer om gelijk, niet meer om te zorgen dat er van alles anders gaat. Het gaat er om dat we samen die vrede bij Jezus vinden, en daarom ook vrede hebben, en desnoods vrede sluiten, onder elkaar. Alles waar we ons ongerust, of heel druk over maken, leg dat eens naast wat je van de Here Jezus krijgt. Wat is dan echt belangrijk? Hij wil ons zo maken dat we echt houden van elkaar. Laten we ons dat laten geven. Open je voor Jezus' liefde, vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid komen mee je leven in.
Ja ook geduld. Want zelf betalen, zelf, uit jezelf, gaan houden van God en elkaar, dat brengen we niet op. Zodra we op onszelf komen te staan, groeit er weer haat in ons hart. We maken de schuld elke dag groter. Dat harde, dat vernietigende kwaad, dat in ons allemaal woont, het duikt op, zodra we even iets verder van de Here Jezus af leven. Juist wie door Hem leert liefhebben, leert ook zien hoe diep de haat in ons hart verworteld is. Het levert een strijd op die ons leven lang duurt. Een strijd met ons zelf.
En begin dan weer met je te herinneren dat Jezus ons daarbij toch niet in de steek laat. Als het om geduld gaat, moeten we altijd eerst op Jezus letten, naar God zelf kijken. Wat heeft Hij een geduld met ons! Al die dingen die we steeds weer toch doen. Al die keren dat we ons schamen voor Hem, omdat we weer weg gedwaald zijn, dezelfde slechte wegen op. Wanneer er werkelijk iets van volkomen liefde in ons leven terecht wil komen, zal het helemaal van God afkomstig moeten zijn: door een Ander. En wat een geduld heeft díe Ander.
Dan jezelf op ongeduld betrappen in de omgang met elkaar, dat is een vervelend teken dat we Gods eigen geduld uit het oog verloren zijn. Meer dan tijd om weer eens even goed na te denken over onszelf en God, onszelf en de Here Jezus, over hoeveel geduld Hij met ons heeft, over hoe alles bij Hem er op gericht is om ons volkomen gelukkig te maken, doordat Hij ons volkomen leert liefhebben.
Net zo kan vriendelijkheid groeien in je leven door te letten op Gods vriendelijkheid. Ik verbindt dat nu maar even met zondag 5, met antwoord 14. Misschien vindt u dat vreemd. Het is tenslotte nogal een barse tekst hier, het klinkt helemaal niet zo vriendelijk. Maar waar het om gaat is, dat God het niet over zijn hart verkrijgen kan om andere schepselen de dupe te laten zijn van wat mensen doen. Hij neemt alles en iedereen op eigen passende manier serieus. Het zou wel heel on-vriendelijk van God zijn tegenover engelen of dieren of zo, om hen te laten boeten voor de haat van mensen. Daar zit een zorgvuldigheid in, die de kern uitmaakt van alle vriendelijkheid op aarde, een welwillendheid, die uit is op het goede voor elk schepsel in eigen bijzonderheid. Ook de dieren heeft God eigenhandig gemaakt, elk met het oog op zijn eigen soort. Naar hun aard. Niet om te gebruiken door mensen, maar om zelf te leven.
Van die vriendelijkheid van God valt voor ons veel te leren, breed uit om ons heen. En ook nog op een andere manier wijst God zelf ons de weg van vriendelijkheid, van open en zorgvuldig anderen ontvangen. Hij neemt tenslotte ieder mens ook zo serieus. Hij laat geen mensen opdraaien voor het kwaad van een ander. Hun eigen kwaad is genoeg. En dat wil Hij verzoenen door het kruis van Christus. Vriendelijkheid ontspringt voor ons tenslotte daarin, dat we in ieder mens een ander ontvangen voor wie ook het evangelie bestemd is, een ander, die Christus ook volkomen wil leren liefhebben en gelukkig maken. Wij leven zelf van die vriendelijkheid van God. Als Hij ons niet in Christus zou aanzien, klaar om ons leven te genezen en te verzoenen, waar zouden we blijven? Als wij dan onvriendelijk en ongeïnteresseerd in anderen door het leven gaan, hebben we dan wel iets begrepen van wat ons in Christus overkomen is?
Ja, in Christus. Bij Hem staan we voor de ervaring van oneindige goedheid, goedheid voor ons. Vlak naast ons staat Hij: een mens zoals wij, echt mens. Anders dan wij: rechtvaardig en helemaal goed, maar toch een mens, dichtbij. Niet meer uit de hoogte spreekt God, maar uit de diepte. Zijn stem is daar naast ons in ons verdriet en in onze pijn, in onze angst en onze wanhoop, en het is een mensenstem, verstaanbaar, begrijpelijk, raak. En juist daarin is het tegelijk Gods stem, Gods goedheid, Gods genade.
Dat is de diepste goedheid in ons leven, dat God niet maar vrede laat verkondigen door een ander, dat Hij maar geen knecht, geen functionaris heeft gestuurd, maar dat Hij zijn liefde voor ons daarin bewijst dat Hij zelf komt, zelf in de persoon van zijn Zoon. Hij is onze vrede. En zelf komt Hij het verkondigen, tot vandaag toe aan u en mij. Ik houd van jou met een volkomen liefde, kijk maar aan het kruis. Ik geef jou volkomen liefde, volkomen vrede, nu al, toegang tot de Vader in ene Heilige Geest. Huisgenoten van God worden we, niet doordat wij naar Gods huis opgeklommen zijn, maar doordat Hij in zijn goedheid naar ons is afgedaald. In die goedheid bouwt Hij ons op tot een volkomen tempel, woonplaats van God in de Geest.
Daarom, denk er nog eens goed over na, denk aan de Here Jezus zelf, God met ons. Vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, ze horen bij Hem. Als wij dan ook bij Hem horen, en ons openen voor Hem, let er dan maar op hoe het groeit, in je eigen leven: vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid. Want God wil dat wij volkomen houden van Hem en van elkaar. Dat is zijn gerechtigheid. Uit onszelf worden wij zo nooit. Maar door deze Ander worden we zo gemaakt. Dat is het evangelie. Amen.